Kiedy dziecko powinno zacząć mówić wyraźnie? Etapy rozwoju mowy 

Rozwój mowy u dzieci może przebiegać w bardzo zróżnicowany sposób, jednak powinien się mieścić w określonych ramach. Jak wyglądają jego poszczególne etapy? Kiedy opóźnienie mowy powinno budzić niepokój? Odpowiadamy na najważniejsze pytania o rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym.

Kiedy najpóźniej dziecko powinno mówić?

Pierwsze słowa, takie jak „mama”, „baba”, czy „tata” powinny pojawić się najpóźniej do około 18. miesiąca życia. W wieku 2 lat maluch powinien już używać minimum kilkunastu słów, choć często jeszcze w formie uproszczonej, z kolei w wieku 3 lat porozumiewać się prostymi zdaniami i wymawiać większość głosek.

Do jakiego wieku dziecko może nie mówić? Brak pierwszych słów po ukończeniu 18. miesiąca lub prostych zdań po 2. urodzinach może wskazywać na opóźniony rozwój mowy u dziecka i stanowi wskazanie do konsultacji ze specjalistą.

Jakie są etapy rozwoju mowy dziecka?

Jeśli chodzi o rozwój mowy dziecka, tabela przewiduje 4 etapy, z których każdy związany jest ze specyficznymi umiejętnościami i zachowaniami komunikacyjnymi. Przedstawiają się one następująco:

• Okres melodii (0–12 miesięcy) – ten etap rozwoju mowy u dzieci określa się jako przedjęzykowy. Maluchy komunikują się wówczas głównie za pomocą dźwięków, mimiki i gestów. Około 2–3 miesiąca powinno pojawić się głużenie, czyli wydawanie przypadkowych, miękkich dźwięków, np. „gu-gu”. Z kolei między 5 a 6 miesiącem dzieci zaczynają gaworzyć. Początkowo gaworzenie ma formę postarzających się sylab typu „ma-ma”, „ba-ba”, „la-la”, jednak z czasem staje się ono coraz bardziej zróżnicowane i przypomina rytm oraz melodię języka ojczystego.
• Okres wyrazu (1–2 lata) – w tym okresie dziecko zaczyna wypowiadać pierwsze słowa. Pojawiają się one zazwyczaj między 10. a 18. miesiącem życia. Występuje również echolalia – nieświadome powtarzanie słów i sylab usłyszanych u dorosłych.
• Okres zdania (2–3 lata) – na tym etapie rozwoju mowa staje się ona podstawową formą komunikacji. Dziecko zaczyna łączyć słowa w proste zdania, np. „Mama daj”, „Chcę pić”. Wypowiedzi stają się coraz bardziej zrozumiałe dla otoczenia. Dynamicznie rozwija się również słownictwo – trzylatek może znać nawet kilkaset słów.
• Okres swoistej mowy dziecięcej (3–7 lat) – rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym wiąże się przede wszystkim z doskonaleniem i utrwalaniem umiejętności językowych. Mowa staje się coraz bardziej poprawna pod względem artykulacji, gramatyki i słownictwa.

Warto pamiętać, że rozwój mowy jest jednym z obszarów, jakie ocenia gotowość szkolna dziecka dokonywana przed jego pójściem do szkoły.

Kiedy dziecko powinno wyraźnie mówić?

Dziecko powinno mówić w sposób zrozumiały dla najbliższych do 3 roku życia, a dla otoczenia najpóźniej do 4-5 roku życia. Pięciolatek wciąż jednak nie musi prawidłowo wymawiać wszystkich głosek – w przypadku tych trudniejszych („r”, „sz”, „cz” itp.) norma przypada na 6-7 roku życia.

Kiedy mówimy o opóźnionym rozwoju mowy?

O opóźnionym rozwoju mowy u dziecka mówi się, gdy jego umiejętności językowe są znacząco spóźnione w stosunku do typowych norm rozwojowych. Co powinno budzić niepokój?

• 6–12 miesięcy: brak gaworzenia, słaba wokalizacja, brak reakcji na dźwięki i głos bliskich osób, brak naśladowania dźwięków.
• 12–18 miesięcy: brak pojedynczych słów typu „mama”, „tata”, brak reakcji na proste polecenia, brak wskazywania palcem przedmiotów, brak prób komunikacji gestami.
• 2 lata: dziecko nie łączy słów w proste zdania, ma ubogie słownictwo, nie rozumie prostych poleceń.
• 3 lata: mowa jest niezrozumiała nawet dla rodziców, brak prostych zdań, utrzymujące się błędy gramatyczne i artykulacyjne.

Należy przy tym pamiętać, jaką specyfikę ma rozwój mowy dziecka – etapy nie mają charakteru sztywnych ram. W przypadku wątpliwości lub obaw warto jednak skonsultować się z logopedą lub neurologopedą. Jest to o tyle istotne, że na rozwój mowy u dziecka mają wpływ czynniki różnego rodzaju i dopiero wykluczenie tych biologicznych (niedosłuch, nieprawidłowa budowa narządów mowy, zaburzenia neurologiczne) pozwala na właściwą ocenę sytuacji i podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych.

Jak wspierać rozwój mowy dziecka?

Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym można wspierać na wiele sposobów:

• Mów do dziecka – opowiadaj o tym, co robisz oraz nazywaj przedmioty i czynności.
• Zachęcaj do rozmowy i wyrażania emocji – słuchaj uważnie, pozwalaj dziecku dokańczać wypowiedzi, chwal każdą próbę komunikacji, co buduje motywację do mówienia.
• Czytaj książki, śpiewaj piosenki, recytuj wierszyki – to kolejny dobry pomysł na to, jak wspierać rozwój mowy dziecka. Takie aktywności pomagają budować słownictwo oraz rozwijają rytm języka i pamięć słuchową.
• Ćwicz z dzieckiem aparat mowy i oddech – zabawy takie jak cmokanie, mlaskanie, czy bańki mydlane usprawniają narządy mowy.
• Zachęcaj do naśladowania dźwięków – naśladowanie odgłosów zwierząt, pojazdów czy przyrody rozwija słuch fonematyczny i koncentrację.

• Ograniczaj czas korzystania z ekranów – nadmierne używanie telewizora, tabletu czy smartfona może ograniczać naturalne kontakty językowe i spowalniać rozwój mowy u dzieci.
• Dbaj o różnorodność pokarmów – podawaj dziecku jedzenie o różnych strukturach i konsystencjach, co wspiera rozwój mięśni jamy ustnej niezbędnych do prawidłowej artykulacji.
• Zajęcia logopedyczne w przedszkolu – pomagają dzieciom z trudnościami opanować poprawną wymowę głosek oraz wspierają ich kompetencje komunikacyjne.

Przedszkole na Woli Bajeczka to nie tylko miejsce zabawy i nauki, ale także bezpieczna przestrzeń, gdzie każde dziecko otrzymuje indywidualne wsparcie dostosowane do jego potrzeb. Dzięki regularnym badaniom przesiewowym i współpracy z logopedą dzieci mają możliwość rozwijania prawidłowej wymowy oraz umiejętności językowych w naturalny i przyjazny sposób. Już teraz sprawdź naszą ofertę na najbliższy rok szkolny!